ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ

Ø Βυζαντινή ενδυμασία

Ø Βυζαντινή αρχαιολογία

Ø Βυζαντινές δυναστείες

Ø Η πόλη στο Βυζάντιο

Ø Κοινωνική ζωή στο Βυζάντιο

Ø Βυζαντινή εκπαίδευση

Ø Η διατροφή στο Βυζάντιο- Βυζαντινά εδέσματα και ποτά, μαγειρικά σκεύη

Ø Βυζαντινό νόμισμα

Ø Βυζαντινή εικόνα

Ø Το Βυζάντιο μέσα από χάρτες

Εξελίξεις ως τις αρχές του 6^ου αι.

                             

Σχεδιάγραμμα - Περίληψη

Αυτοκράτορες:

4^Ος αιώνας: - Ιουλιανός

                    - Θεοδόσιος Α’

5^ος αιώνας:- Θεοδόσιος Β’

                    -Ζήνων

Τέλος 5^ου- αρχές 6^ου αιώνα:   - Αναστάσιος

Αρχές 6^ου αιώνα:                      - Ιουστίνος Α’

Α. Οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα

Χαρακτηριστικά της οικονομίας

Ø κύρια πηγή πλούτου ήταν η γεωργία

Ø το κράτος ρύθμιζε τις οικονομικές εξελίξεις

Ø οι συναλλαγές γινόντουσαν με νόμισμα (εκχρηματισμένη οικονομία)

Ø  οικονομικά κέντρα ήταν οι πόλεις του ανατολικού τμήματος

Κοινωνικά προβλήματα

v Σταδιακά μεγαλογαιοκτήμονες αποκτούν τη γη

v  Οι μικροϊδιοκτήτες γίνονται εξαρτημένοι αγρότες ή πάροικοι στη γη τους

v  Βαριά φορολογία πλήττει αγρότες και αστούς.

                             Συνέπειες:

-   οι αγρότες καταφεύγουν σε μονές ή πόλεις

   - η συγκέντρωση φτωχών στις πόλεις προκαλεί ταραχές

 - οι αυτοκράτορες προσφέρουν σε αυτόν τον όχλο «άρτον και θεάματα» για να διατηρήσουν την ηρεμία.

Θετικά στοιχεία

ü  η επέκταση στην Ανατολή (Ερυθρά θάλασσα) φέρνει εμπορικές συναλλαγές και πλούτο

ü  πολυτελή προϊόντα της Ανατολής (μετάξι, υφάσματα, μπαχαρικά) διακινούνται προς τη Μεσόγειο

Β. Το γερμανικό πρόβλημα

o   Το 395 το Ρωμαϊκό κράτος χωρίζεται σε Ανατολικό και Δυτικό τμήμα

o    Το Δυτικό Ρωμαϊκό κράτος διαλύεται από επιθέσεις γερμανικών φύλων, που δημιουργούν πολλά γερμανικά βασίλεια. Ο Θευδέριχος, ιδρυτής του Οστρογοτθικού κράτους είναι ανεξάρτητος από το Βυζάντιο.

o    Το Ανατολικό κράτος εξουδετερώνει το γερμανικό κίνδυνο

-πείθοντας τους Γερμανούς να στραφούν προς τη Δύση

-εγκαθιστώντας τους στα εδάφη του

-δίνοντας στους αρχηγούς τους ανώτερες στρατιωτικές θέσεις

-υποκινώντας τελικά εξέγερση της αντιγερμανικής παράταξης,  που εξοντώνει τους Γερμανούς (400)

Γ. Πολιτιστικές εξελίξεις

§  στο Ανατολικό κράτος επιβάλλονται προοδευτικά τα ελληνικά πολιτιστικά στοιχεία

§  ιδρύεται το Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης (425), με 16 ελληνόφωνες και 15 λατινόφωνες έδρες διδασκαλίας

§  ψηφίζεται ο  Θεοδοσιανός κώδικας (438)

♦ περιέλαβε τα αυτοκρατορικά διατάγματα που είχαν εκδοθεί μετά το 312

♦ διευκόλυνε την απονομή δικαιοσύνης

( Στον παρακάτω σύνδεσμο βλέπετε ιστορικούς χάρτες :explorethemed.com/mapsEl.asp)

Η πάλη της Ορθοδοξίας με τις αιρέσεις και την αρχαία θρησκεία 

                                    Σχεδιάγραμμα - Περίληψη

-  αίρεση: παρέκκλιση από ορθή χριστιανική διδασκαλία- οικουμενικές σύνοδοι

-  αιρέσεις: Αρειανισμός, Νεστοριανισμός, Μονοφυσιτισμός

-  Ιουλιανός: προσπάθεια αναβίωσης ειδωλολατρίας(4ος αι. μ.Χ.)
- Θεοδόσιος: μέτρα κατά αρχαίας θρησκείας ( κλείσιμο ναών 
και μαντείων-Ολυμπιακοί αγώνες)

-  θρησκευτικός φανατισμός: βιαοπραγίες,καταστροφές, βανδαλισμοί 
- σύνεση μεγάλων πατέρων της εκκλησίας( Μ. Βασίλειος,
 Αγ. Γρηγόριος ο Θεολόγος, Αγ. Ιωάννης ο Χρυσόστομος, 
Αγ. Γρηγόριος Νύσσης): αξιοποίηση αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας,σύνθεση χριστιανισμού-ελληνισμού

Ο   Ιουστινιανός   και   το   έργο   του

                                    Σχεδιάγραμμα

- πολιτική Ιουστινιανού

- εσωτερική πολιτική ( πολιτικός, οικονομικός,θρησκευτικός , νομοθετικός τομέας )

- εξωτερική πολιτική ( αποκατάσταση Ρωμαϊκής Οικουμένης ---πόλεμος με Βανδάλους, Γότθους, Πέρσες, Σλάβους)

-  χαρακτηρισμός εξωτερικής πολιτικής και συνέπειες

- φιλόδοξο οικοδομικό πρόγραμμα ( αμυντικά έργα, θρησκευτικά έργα, έργα κοινής ωφελείας )

- Αγία Σοφία ( ρυθμός, αρχιτέκτονες, τρούλος,φωτισμός,σημασία )

Ο ρόλος της ελληνικής γλώσσας

"...Και δε γράψαμε το νόμο στην πατροπαράδοτη γλώσσα (λατινική) αλλά σ' αυτή την κοινή, την ελληνική, ώστε να γίνει γνωστός σε όλους, αφού θα μπορούν να τον καταλάβουν εύκολα..."

Απόσπασμα από τη Νεαρά VII, I, του Ιουστινιανού.

Ερωτήσεις

1)     Ποιο το πολιτικό πρόγραμμα του Ιουστινιανού;

2)     Με ποιους τομείς της εσωτερικής πολιτικής 
ασχολήθηκε ο Ιουστινιανός;

3)     Τι γνωρίζετε για τη στάση του Νίκα;

4)     Ποιες οι ενέργειες του Ιουστινιανού 

στον οικονομικό τομέα;

5)     Ποιες οι ενέργειες του Ιουστινιανού στον θρησκευτικό τομέα;

6)     Ποιες οι ενέργειες του Ιουστινιανού στον νομοθετικό τομέα και ποια η σημασία τους;

7)     Ποιος ο στόχος της εξωτερικής πολιτικής και με ποιους λαούς συγκρούστηκαν οι Βυζαντινοί;

8)     Ποια η κατάσταση στη Δύση, στην Ανατολή και στο Βορρά;

9)     Πώς χαρακτηρίζεται η εξωτερική πολιτική του Ιουστινιανού και ποιες οι συνέπειες;

10)Πώς χαρακτηρίζεται το οικοδομικό πρόγραμμα του Ιουστινιανού και τι είδους έργα κατασκευάστηκαν;

11)Τι γνωρίζετε για την Αγία Σοφία;

12)Ποιοι οι αρχιτέκτονες της Αγία Σοφίας και ποια η καινοτομία που χρησιμοποίησαν  στο σχέδιο του ναού;

13)Ποια η σημασία του ναού;

Σχόλια: Δραστηριότητες με χάρτη: http://blogs.sch.gr/elearningblog/files/2011/10/map_Justinien_011.swf

Ο  Ηράκλειος  και  η  δυναστεία  του ( 7ος αι.) 

                                    Σ χ ε δ ι ά γ ρ α μ μ α

- οικονομική κρίση (αιτίες και συνέπειες)

- εξωτερικοί εχθροί (Σλάβοι, Πέρσες)

- αντιμετώπιση (κινητοποίηση δυνάμεων κράτους και ριζική μεταρρύθμιση)

- αντεπίθεση Ηρακλείου ( πολεμικές   ενέργειες, ολοκληρωτική   νίκη   κατά Περσών --- θρησκευτικός χαρακτήρας εκστρατειών )

- Θέματα ( ορισμός, αιτία δημιουργίας, διοίκηση, εξάπλωση )

- θεματικός στρατός (εθνικός στρατός, ελεύθεροι στρατιώτες αγρότες)

- εξελληνισμός αυτοκρατορίας

Ε ρ ω τ ή σ  ε ι ς

1)     Γιατί   το   Βυζάντιο   συγκλονίστηκε   από   σοβαρή   κρίση

      (τέλη 6^ου-αρχές 7^ου αι.) και  ποιες  ήταν  οι  συνέπειες;

2)     Ποιοι οι εξωτερικοί εχθροί επί Ηρακλείου και πώς αντιμετωπίστηκαν;

3)     Τι γνωρίζετε για τις πολεμικές ενέργειες του Ηρακλείου κατά των Περσών;

4)     Ποια   στοιχεία   αποδεικνύουν   τον   θρησκευτικό   χαρακτήρα   των εκστρατειών  κατά  των  Περσών;

5)     Τι ήταν τα θέματα, για ποιο λόγο  δημιουργήθηκαν και πως διοικούνταν;

6)     Τι γνωρίζετε για το θεματικό στρατό;

7)     Γιατί ο θεματικός στρατός ήταν πιο αξιόμαχος από τον μισθοφορικό;

8)      Ποια   στοιχεία   φανερώνουν   τον   σταδιακό   εξελληνισμό   του βυζαντινού   κράτους;   (να   αντλήσετε    πληροφορίες   από ολόκληρο το πρώτο κεφάλαιο ) 

                

Ο Ακάθιστος ύμνος χαρακτηρίζεται ως ένα αριστούργημα της βυζαντινής υμνογραφίας και σύμφωνα με το Συναξαριστή  δημιουργήθηκε το 626, μετά τη σωτηρία της Κωνσταντινούπολης από την πολιορκία των Αβάρων και των Περσών, οπότε και εψάλη για πρώτη φορά.

Σχόλια:   A.  Αυτοκρατορική τίτλωση και υπογραφή

       Η τίτλωση του βυζαντινού αυτοκράτορα διαμορφώθηκε σιγά-σιγά κατά τη διάρκεια της μακραίωνης βυζαντινής ιστορίας. Στην αρχή σύμφωνα με τη ρωμαϊκή παράδοση, περιλάμβανε, εκτός από το οικογενειακό όνομα του αυτοκράτορα, τα θριαμβευτικά του επίθετα και τους τίτλους της αυτοκρατορικής μεγαλειότητας και καμιά φορά εκφράσεις αφοσίωσης στο θείο. Αργότερα η μορφή της τίτλωσης απλουστεύεται. Τα θριαμβευτικά επίθετα και οι τίτλοι μεγαλειότητας καταργούνται. Κάποτε όμως παρατηρείται μεμονωμένη χρησιμοποίηση της παλιάς τίτλωσης από φιλόδοξους αυτοκράτορες ή σε δύσκολες ιστορικά στιγμές.

1.  Imperator Justinianus Alamanicus Gotticus, Francicus Germanicus Anticus Alanicus Wandalicus Africanus felix inclitus victor as triumphator semper Augustus

                                      (Νεαρά 541μ.Χ.,796)

Ἐν ὀνόματι τοῡ δεσπότου Ἰησοῡ Χριστοῡ τοῡ θεοῡ ἡμῶν Αὐτοκράτωρ Καῑσαρ Φλάβιος Ἰουστινιανός Ἀλαμανικός, Γοτθικός, Φραγκικός, Γερμανικός, Ἀντικός, Ἀλανικός, Bανδαλικός,Ἀφρικανός, εὐσεβής, εὐτυχής, ἔνδοξος, νικητής

τροπαιοῡχος, ἀεισέβαστος αὔγουστος

                                  ( Νεαρά 541μ.Χ.,695)

2. Ἐν ὀνόματι τοῡ δεσπότου Ἰησοῡ Χριστοῡ τοῡ θεοῡ ἡμῶν αὐτοκράτωρ καῑσαρ Φλάβιος Ἡράκλειος πιστός ἐν Χριστῷ ἡμερότατος μέγιστος εὐεργέτης εἰρηνικός Ἀλαμανικός, Γοτθικός, Φραγκικός, Γερμανικός, Ἀντικός, Ἀλανικός, Bανδαλικός,Ἀφρικανός, ἐρουλικός,γηπεδικός ,εὐσεβής, εὐτυχής, ἔνδοξος, νικητής ,τροπαιοῡχος, ἀεισέβαστος αὔγουστος               (Νεαρά 612 μ.Χ.)

3. Ἐν ὀνόματι τοῡ πᾱσιν ἀνθρώποις νομοθετήσαντος τά σωτήρια Χριστοῡ τοῡ ἀληθινοῡ Θεοῡ ἡμῶν αὐτοκράτωρ καῑσαρ Φλάβιος Λέων εὐσεβής, εὐτυχής, ἔνδοξος, νικητής τροπαιοῡχος, ἀεισέβαστος αὔγουστος (Νεαρά 886-910 μ.Χ.)

4. Ἐν ὀνόματι τοῡ Πατρός καί τοῡ Υἱοῡ καί τοῡ ἁγίου Πνεύματος Ἀλέξιος βασιλεύς πιστός ὀρθόδοξος καί αύτοκράτωρ Ρωμαίων ὁ Κομνηνός

(χρυσόβουλος λόγος 1082 μ.Χ.)

5. Ἐν ὀνόματι τοῡ Θεοῡ, ἀμήν. Ἰωάννης ἐν  Χριστῷ τῷ θεῷ πιστός βασιλεύς καί αὐτοκράτωρ Ρωμαίων ὁ Παλαιολόγος

   (Τρέβα 1342 μ.Χ.-τρέβα:προσωρινή ανακωχή εχθροπραξιών )

6. Μανουήλ  ἐν  Χριστῷ τῷ θεῷ πιστός βασιλεύς καί αὐτοκράτωρ Ρωμαίων ὁ Παλαιολόγος καί ἀεί αὔγουστος   

     (Τρέβα 1406 μ.Χ.)

2.  Κάνοντας κλικ στην παρακάτω διεύθυνση βλέπουμε τις δυναστείες των βυζαντινών αυτοκρατόρων: http://www.megarevma.net/Aftokratores.htm

Λαοί στον περίγυρο του Βυζαντινού κράτους

 (περιληπτικό σχεδιάγραμμα)

1. Οι Σλάβοι και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο

•  Σλάβοι (νομάδες με ιδιότυπη πολιτική οργάνωση, εγκαταστάθηκαν βόρεια Δούναβη, επιδρομές κατά Βυζαντίου,εντάχθηκαν σε κράοτς Αβάρων τον 7ο μ. Χ. αι.)
• Άβαροι (λαός ουννικής καταγωγής, ίδρυσαν ισχυρή αυτοκρατορία στην Κεντρική ευρώπη τον 6ο αι., έκαναν      επιδρομές στο Βυζάντιο και μαζί με Σλάβους πολιόρκησαν Θεσσαλονίκη)
• Κινήσεις Σλάβων ( τον 7ο αι. εγκαταστάθηκαν σε εδάφη ηπειρωτικής Ελλάδας και ίδρυσαν σκλαβηνίες=πολιτικά αυτόνομες νησίδες σλαβικού πληθυσμού ανάμεσα σε Έλληνες--- έκαναν λεηλασίες και επιθέσεις, δημιουργώντας προβλήματα στην επικοινωνία της πρωτεύουσας με τις επαρχίες---σταδιακά απέκτησαν οικονομικές και κοινωνικές σχέσεις με Έλληνες και επηρεάστηκαν από ελληνικό πολιτισμό)
• Εξελληνισμός Σλάβων ( έγινε τον 9ο και 10ο αι. σταδιακά: αρχικά υποτάχθηκαν στρατιωτικά στο Βυζάντιο, μετά εκχριστιανίστηκαν και τέλος αφομοιώθηκαν κοινωνικά και εθνολογικά)

2. Οι Βούλγαροι και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο

α) ίδρυση βουλγαρικού κράτους

• Βούλγαροι-Βυζαντινοί ( Βούλγαροι: λαός ασιατικής καταγωγής με καλή στρατιωτική και πολιτική οργάνωση--- το 680μ.Χ.νίκησαν τα βυζαντινά στρατεύματα και κατέλαβαν περιοχή μεταξύ Δούναβη και Αίμου---ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Δ΄ υπέγραψε συνθήκη ειρήνης, ως έμμεση αναγνώριση βουλγαρικού κράτους)
• Βούλγαροι-Σλάβοι ( οι Βούλγαροι ήθελαν να υποτάξουν Σλάβους και από συγκρούσεις γεννήθηκε νέα φυσιογνωμία κράτους Βουλγάρων: οι Βούλγαροι έδωσαν το όνομα και την κρατική οργάνωση και οι Σλάβοι έδωσαν γλώσσα και λαϊκή βάση)

β) Σχέσεις με Βυζάντιο

• Πόλεμοι: υπήρξαν μεγάλες περίοδοι πολέμων Βουλγάρων και Βυζαντινών
• Εμπορικές συναλλαγές: στα διαλείμματα των πολέμων ρυθμίζονταν με συνθήκες
• Γλώσσα: η ελληνική ως επίσημη γλώσσα από τους ηγεμόνες(χάνους)
• Εκχριστιανισμός: το 864 μ. Χ. δέχτηκαν το χριστιανισμό και επηρεάστηκαν από βυζαντινό πολιτισμό

3.Η εξάπλωση των Αράβων

α. Ίδρυση και αρχές Ισλάμ

• ορισμός: μονοθεϊστική θρησκεία, ιδρυτής ο Μωάμεθ το 622---Ισλάμ=αφοσίωση και πίστη σε θέλημα Θεού
• συνέπεια: η ίδρυση Ισλάμ βοήθησε σε συνένωση Αράβων και εξάπλωσή τους, που επηρέασε παγκόσμια ιστορία 
• Μωάμεθ-προφήτης ( οδηγός καραβανιών σε Εγγύς Ανατολή , γνώρισε χριστιανισμό και ιουδαισμό, επηρεάστηκε και διακήρυξε αρχές ισλαμισμού---622=έτος εγίρας, δηλ. αποδημίας, διώχτηκε από Μέκκα σε Μεδίνα---622-633;Ισλάμ επεκτείνεται σε Αραβία)
• Κοράνι:=λόγος Θεού ( ιερό βιβλίο νέας θρησκείας, απιτούσε από πιστούς=μουσλίμ διάδοση θρησκείας με ιερό πόλεμο κατά απίστων =τζιχάντ---οι πιστοί που πέθαιναν στον ιερό πόλεμο ονομάζονταν μάρτυρες της πίστης και εξασφάλιζαν τον Παράδεισο)

β. Η επέκταση-παράγοντες και συνέπειες

• επέκταση Αράβων προς Βυζάντιο ( χαλίφης= τοποτηρητής και διάδοχος προφήτη ηγήθηκε εξόρμησης από τη χερσόνησό τους---ήττα βυζαντινού στρατού---κατακτήθηκαν οι γειτονικές ρωμαϊκές και περσικές επαρχίες, δηλ. Συρία, Παλαιστίνη, Αίγυπτος, Μεσοποταμία, Περσία ----τα ανατολικά σύνορα του Βυζαντίουπεριορίστηκαν στην οροσειρά του Ταύρου)
• λόγοι αραβικής επέκτασης ( εξάντληση Βυζαντινών και Περσών από μακροχρόνιους πολέμους, αντίθεση  μεταξύ κεντρικής εξουσίας και ανατολικών βυζαντινών επαρχιών που ήταν μονοφυσίτες , κατακτήθηκαν από Άραβες και εντάχθηκαν στο Χαλιφάτο(αραβικό κράτος)
• επέκταση Αράβων προς Δύση ( κατάκτηση παραλίων Β. Αφρικής τέλη 7ου αι.----πέρασαν το Γιβραλτάρ τον 8ο αι. και κατέλαβαν Ισπανία---ανακοπή προέλασης από Μαρτελάο στο Πουατιέ Γαλλίας)
• θαλάσσια επέκταση ( διεκδίκησαν κυριαρχία στην Μεσόγειο, ναυπήγησαν στόλο, κατέλαβαν Κύπρο, Ρόδο, Κω, Χίο, Κύζικο, πολιόρκησαν Κωνσταντινούπολη, αποκρούστηκαν με υγρό πυρ,επινόηση Σύρου Καλλίνικου και τον 9ο αι. κατέκτησαν Κρήτη και Σικελία)
• Συνέπειες ( διάσπαση μεσογειακού κόσμου, εδαφική συρρίκνωση Βυζαντινής αυτοκρατορίας και απώλεια αστικών κέντρων, μείωση αγροτικής παραγωγής, αρνητική επιρροή στο εμπόριο)

4. Εμπόριο και πολιτισμός Αράβων  

α. Ανάπτυξη εμπορίου

• μέσα 8ου αι. οι Άραβες  έγιναν μεταπράτες=έμποροι του διεθνούς εμπορίου λόγω της καλής γεωγραφικής θέσης Χαλιφάτου μεταξύ Ανατολής και Δύσης και της εκμετάλλευσης ορυχείων χρυσού και αργύρου δυτικής Αφρικής και Σαχάρας
• δημιουργήθηκαν εμπορικές αποικίες σε ακτές Ινδιών, ΝΑ Ασίας και Κίνας τον 9ο αι. και μπαχαρικά και άλλα είδη πολυτελείας πέρασαν στις βυζαντινές και αραβικές αγορές
• οι έμποροι του Ισλάμ καινοτόμησαν:συγκρότησαν εμπορικές εταιρείες, επινόησαν την εμπορική επιταγή, ανέπτυξαν πιστωτικό σύστημα(αργυραμοιβοί, τράπεζες)

β. Γράμματα, επιστήμες, τέχνες

• ιδρύθηκαν βιβλιοθήκες, πανεπιστήμια(Κόρδοβα, Βαγδάτη) αραβική λογοτεχνία δημοφιλής, βιβλιοπωλεία σε μεγάλες πόλεις, χαλίφες συλλέκτες χειρογράφων, μετάφραση έργων Ινδών, Περσών και Ελλήνων(έργα Αριστοτέλη και Νεοπλατωνικών επηρέασαν αραβική σκέψη και επιστήμη)
• αραβική τέχνη:ανεικονική, δανείστηκε τεχνίτες, υλικά και τεχνικές από Βυζάντιο----έργα:τεμένη(τζαμιά), αραβουργήματα(έργα μικροτεχνίας) από ελεφαντόδοντο 

 γ. επίδραση αραβικού πολιτισμού

• επιστημονικές ανακαλύψεις Αράβων:καθιέρωση ινδικής αρίθμησης(Μαθηματικά), οργάνωση μακρινών ταξιδιών (Γεωγραφία),υπολογισμός τροχιάςήλιου και πλανητών (Αστρονομία), ανακάλυψη θειικού οξέος και οινοπνεύματος (Χημεία), καθιέρωση νέων φαρμάκων και πολυπλόκων εγχειρήσεων ( Ιατρική)
• εισαγωγές νέων προϊόντων:χαρτί(κινεζική εφέρευση), καλλιέργεια βερίκοκου, αγκινάρας, βαμβακιού, λεμονιού, ζαχαροκάλαμου
• πολλές λέξεις αραβικής προέλευσης σε ευρωπαϊκές γλώσσες , όπως Άλγεβρα, ζενίθ, τζίφρα, τσεκ, μουσελίνα, σιρόπι, ταρίφα, αλκοόλ, αλχημεία, σαφράν κ.λ.π. 

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
ΟΙ ΣΛΑΒΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΟΥΣ ΜΕ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

http://didaskwistoria.blogspot.gr/2012/12/blog-post_10.html
δεξί κλικ-άνοιγμα δεσμού